Φώντας Λάδης: Πρόλογος στο βιβλίο "Καθημερινός Φασισμός"

Ο «Καθημερινός Φασισμός» του Φώντα Λάδη

Η έκδοση του βιβλίου του Φώντα Λάδη «Καθημερινός Φασισμός - Είκοσι έξι τραγούδια για τον Φασισμό και ένα κείμενο για το πολιτικό τραγούδι» από τις εκδόσεις Μετρονόμος συνιστά ένα μείζον πολιτιστικό γεγονός, δεδομένης της διαχρονικότητας του αντιφασιστικού καλέσματος αλλά και της μακράς πορείας του συγγραφέα στην ελληνική ποίηση και το τραγούδι.

Αύριο Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου στις 8.30 το βράδυ θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου στον κινηματογράφο Αλκυονίς New Star Art Cinema (Ιουλιανού 42-46). Θα μιλήσουν ο Άρης Χατζηστεφάνου κι ο Παύλος Αναστούλης για το πολιτικό τραγούδι στο εξωτερικό και στη χώρα μας, ενώ ποιήματα του βιβλίου που μελοποίησε ο συνθέτης Γιώργος Κομπογιάννης θα τραγουδήσουν ο Δώρος Δημοσθένους,  ο  Δημήτρης Κάσσαρης και ο ίδιος ο συνθέτης. Επίσης, η Μπέττυ Χαρλαύτη θα τραγουδήσει μερικά από τα θρυλικά «Γράμματα από την Γερμανία» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση Φώντα Λάδη.

Επ’ ευκαιρία αυτής της σημαντικής έκδοσης, αναδημοσιεύουμε τον πρόλογο του βιβλίου. Ευχαριστούμε τόσο τον Φώντα Λάδη όσο και τον εκδότη Θανάση Συλιβό για την παραχώρηση του κειμένου.

ηρ. οικ.

***

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό περιέχει 26 ποιήματα, που γράφτηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και αποτέλεσαν μια ενότητα με τίτλο Καθημερινός Φασισμός.

Αρκετά από αυτά μελοποιήθηκαν τότε από τον Γιώργο Τσαγκάρη, καμιά όμως εταιρεία δεν δέχτηκε να τα εκδόσει σε δίσκο. Ήταν αφόρητα πολιτικά, μας ειπώθηκε. Ο ιδιοκτήτης μάλιστα της εταιρείας Lyra αντέδρασε τόσο, που φοβηθήκαμε ότι θα πάθει κάτι.

Η μουσική του Τσαγκάρη χάθηκε –όπως και ο ίδιος άλλωστε, το 2008. Μια μικρή μπομπίνα με τη φωνή του και τον ίδιον στο πιάνο –που μου την εμπιστεύτηκε για να παρουσιάσω τα τραγούδια σε μια-δυο εκδηλώσεις πολιτιστικών συλλόγων– δεν εντοπίστηκε πουθενά, και μόνον ένα από τα ποιήματα, Ο Φασισμός, μελοποιήθηκε εκ νέου λίγο αργότερα, από τον Θάνο Μικρούτσικο, εκπορθώντας την πόρτα της ίδιας εκείνης εταιρείας.

Τα χρόνια πέρασαν. Ο φασισμός ξαναχτύπησε την πόρτα μας. Και οι στίχοι των ποιημάτων αυτών ξαναήρθαν στην επικαιρότητα.

Όταν γράφτηκε αυτή η σειρά, την φανταζόμουν ως βάση για ένα μεγάλο θέαμα-ακρόαμα, σατιρικό και δραματικό μαζί, ως ένα είδος «καταγγελτικού ορατορίου». Μόνον δύο από τα 26 τραγούδια προϋπήρχαν, σε ένα νεανικό θεατρικό μου έργο, και ενσωματώθηκαν στο νέο κύκλο.

Κάποιοι στίχοι παραπέμπουν στις δικτατορίες, που καταμεσής στον 20ο αιώνα ταλάνιζαν την υφήλιο, από την Ισπανία ως την Ελλάδα και από την Πορτογαλία ως τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής. Κάποιοι πάλι περιγράφουν τους νεοφασίστες τη στιγμή που ξεπροβάλλουν μες στο μισοσκόταδο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης, ενώ άλλοι δείχνουν τις ιδεολογικές, οικονομικές και κοινωνικές εξαρτήσεις του νεοφασισμού. Κάποιοι στίχοι, τέλος, μεταφέρουν στο χαρτί στιγμιότυπα της αναμέτρησης με τον φασισμό ή σκιαγραφούν ενδιάμεσους χαρακτήρες.

Τι μπορεί σήμερα να «πουν» οι στίχοι αυτοί, χωρίς το μουσικό ένδυμα για το οποίο είχαν φτιαχτεί, χωρίς δηλαδή να έχουν πάρει το χρίσμα μιας κάποιας επαφής με το κοινό;

Δεν είναι η πρώτη φορά στα εκδοτικά ήθη που ένα κείμενο, ποιητικό ή πεζό, δημοσιεύεται με μεγάλη καθυστέρηση.

Καλό είναι, βέβαια, τα πράγματα να «βγαίνουν» στην ώρα τους.

Ποια όμως είναι αυτή;

Μήπως κάποια πράγματα συμβαίνει να έρχονται τελικά στο φως πριν από την ώρα τους;          

Μήπως -για ορισμένα - έρχεται, κάθε τόσο, πάλι και πάλι, η ώρα τους;

Τι εννοούμε καθημερινός φασισμός;

Τι εννοούμε τσάκισέ τον;

Ο φασισμός, στην στενή, πολιτική του έννοια, είναι αναμφισβήτητα παιδί ενός κοινωνικού συστήματος. Ο καπιταλισμός όμως δεν γεννάει μόνο δύσμορφα παιδιά.

Αντίθετα.

Μερικά από τα αδέρφια του φασισμού είναι ιδιαιτέρως σαγηνευτικά.

Για να νικήσουμε, λοιπόν, το φασισμό πρέπει να ενωθούμε με δυνάμεις που βλάπτονται από αυτόν, που του αντιτάσσονται, που όμως κάποιες από αυτές δεν θέλουν ή δεν έχουν ακόμα λόγο να ανατρέψουν τον καπιταλισμό.

Εμείς που θέλουμε, εννοείται, την ανατροπή του, πρέπει πρώτα απ’ όλα, για να το πετύχουμε,  να αναχαιτίσουμε τον φασισμό.

Είναι μια σύνθετη κατάσταση.

Στην κοινή πάλη ενάντια στο φασισμό οι εργαζόμενοι άλλοτε βλέπουν την μήτρα που το γεννάει, άλλοτε όχι.

Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είδαμε και τις δυο εκδοχές.

Σύγκλιση με άλλες αντιφασιστικές δυνάμεις δεν σημαίνει άλλωστε αρραγής ενότητα. Ούτε ταυτότητα.

Σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα, πολλά εξαρτώνται και από εμάς.

Τότε; Γιατί στους στίχους που ακολουθούν κάποιες αλήθειες λέγονται «χύμα», με το όνομά τους;

Γιατί ενοποιούμε στόχους που στη ζωή είναι συχνά αλληλοδιαδεχόμενοι;

Κάνουμε τραγούδι για λίγους; Μόνο για εμάς;

Ή μήπως χρησιμοποιούμε την τέχνη, το συναίσθημα, το ψυχολογικό τρυκ για να ανοίξουμε, μ’ αυτό τον τρόπο, ένα διάπλατο παράθυρο προς την βαθύτατη αιτία του φασισμού, δηλαδή τον καπιταλισμό.

Οι στίχοι θέτουν όλα αυτά τα ερωτήματα.

Ευχαριστώ την φίλη Ξανθίππη Μίχα Μπανιά, που για πολλοστή φορά συνεργάστηκε μαζί μου. Έδωσε στο βιβλίο την σωστή αντίστιξη εικόνας και λόγου, αποφεύγοντας κλασικές λύσεις εικονογράφησης.

Ευχαριστώ επίσης τον φίλο Θανάση Συλιβό, που σε ιδιαίτερα δύσκολους καιρούς, με τις εκδόσεις και το περιοδικό Μετρονόμος, μάχεται για τα αυτονόητα.

                                                                                                            

Οκτώβριος 2014

Φώντας Λάδης