Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Γιώργος Γαλίτης, ο μεγάλος αναρχικός




Σπάνια βλέπει κάποιος μία τόσο συνεπή, τόσο εύστοχη και τόσο φιλοσοφημένη μελέτη της εξουσίας μέσα στην πολλαπλότητα των μορφών της, όπως στον κωμικό μονόλογο του Γιώργου Γαλίτη "Τα ραδίκια ανάποδα", που ανεβαίνει αυτή την περίοδο στο Eliart, σε σκηνοθεσία Βλαδίμηρου Κυριακίδη. Ο πανάξιος κωμικός μας κατάφερε να φτιάξει και να ερμηνεύσει ένα έργο που σε "αναγκάζει" να ξεκαρδίζεσαι στο γέλιο και να σκέφτεσαι παράλληλα, χωρίς να χρησιμοποιεί καμία ευκολία, χωρίς κολακείες, χωρίς βρισιές, χωρίς τέλος πάντων να εκβιάζει τίποτα. Η παράσταση είναι μία εντυπωσιακή ακτινογραφία της εξουσίας και μία τρομακτικά δυνατή κριτική της που δεν αφήνει τίποτα όρθιο. Ο κάθε πυλώνας της εξουσίας αποκτά εδώ πρόσωπο: η θρησκευτική εξουσία μέσα από τον παπά, η πολιτική εξουσία μέσα από τον υποψήφιο βουλευτή, η οικονομική εξουσία μέσα από τον εφοπλιστή μετά της συζύγου του, η στρατιωτική εξουσία μέσα από τον συνταγματάρχη. Και την ύστατη ώρα, πάνω από το φέρετρο, αποκαλύπτεται όλη η σαθρότητα, όλη η υποκρισία αυτής της εξουσίας που υποτάσσεται τελικά στη μέγιστη των εξουσιών: τον θάνατο.

Και τελικά, αυτό που κατάλαβα μέσα από την παράσταση είναι ότι η ζωή ξεκινάει ακριβώς εκεί: στην αμφισβήτηση κάθε αυθαίρετης εξουσίας, στην αποκαθήλωση κάθε αυθεντίας και κάθε αβάσιμης παραδοχής. Δεν κουβεντιάζει το θάνατο ο Γαλίτης, παρά την ίδια τη ζωή, και ότι το να ζήσεις μια ζωή με νόημα τελικά περνάει μέσα από το ξεγύμνωμα το δικό σου και όλων εκείνων των δομών που σε καταδικάζουν στην υποδούλωση, που σε καθιστούν υπήκοο αντί για πολίτη. Δεν είναι πραγματεία για το θάνατο "Τα ραδίκια ανάποδα", κι όποιος παρασυρθεί από τα αόρατα φέρετρα και τους επικήδειους αναμένοντας κάποια φιλοσοφημένη πραγματεία περί θανάτου θα χάσει το βασικό, που είναι μάλλον το κάλεσμα για ζωή. Και δεν υπάρχει ζωή χωρίς την παράλληλη, την καθημερινή, την αέναη αποδόμηση της εξουσίας και των ιδεολογικών φτιασιδωμάτων της.

Δεν χαρίζει κάστανα σε κανέναν ο Γαλίτης. Ούτε στο κοινό του, μα ούτε και "στους από κάτω". Όταν λέει ότι η σούπα βρωμάει γουρουνίλα και μοσχαρίλα από τα χέρια των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ αντίστοιχα, δεν το κάνει για να λαϊκίσει, αλλά για να αποξενώσει, για να σε φέρει αντιμέτωπο με την ευθύνη και τη μικρότητά σου. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι βαθιά σιωπή έπεσε στο θεατράκι, το μάλλον γεμάτο από πρώην ή/και νυν ψηφοφόρους των δύο κομμάτων. Και όταν βάζει τον χωριάτη να διαβάζει ποίηση και να παίρνει νόμπελ, το κάνει για να υπενθυμίσει την απαιδευσιά μέσα μας και όχι βέβαια για να κολακέψει το δήθεν λαϊκό πολιτισμό. Ο Γαλίτης ξεβολεύει. Διότι, όπως και να το κάνουμε, το να υπενθυμίσει ότι το πιάτο για κάποιους είναι άδειο μπροστά σε ένα κοινό ταϊσμένο με μάστερ-σεφ, παραδοσιακές συνταγές της γιαγιάς και βλαχο-μπαρόκ αρχοντιά θέλει θάρρος, και ο Γαλίτης το έχει άφθονο.

Δεν αφήνει ούτε την επίδοξη κριτική της εξουσίας και τους φορείς της στο απυρόβλητο η παράσταση. Βλέπετε, ο Γαλίτης είναι πάνω απ' όλα πολιτικός φιλόσοφος και κατανοεί ότι όταν ένα σύστημα εξουσίας παρακμάζει, τότε το τρένο της παρακμής δεν σταματάει μόνο στους άρχοντες, αλλά παίρνει παραμάζωμα και τους αρχόμενους. Ο περιθωριακός λωποδύτης και ο εναλλακτικός ράπερ και ο κρητικός λεβέντης, η δήθεν άρνηση της εξουσίας, είναι καθρέφτες της και δεν γλιτώνουν ούτε αυτοί, νομοτελειακά. Σημαίνει αυτό ότι ο Γαλίτης μας καλεί να συμβιβαστούμε; Μήπως προσπαθεί τελικά να νομιμοποιήσει την κατεστημένη τάξη πραγμάτων; Όχι, το αντίθετο. Μας προτρέπει να αναζητήσουμε αυτό που δεν υπάρχει, να σκεφτούμε νέες μορφές ρύθμισης της ζωής μας που δεν θα διαμεσολαβούνται από καμία αυθεντία. Πίσω από το χιούμορ, ο Γαλίτης κρύβει μία ηθική της κριτικής και μια ηθική της ευθύνης, παραπέμποντας εν τέλει στη μακρά παράδοση ενός βαθιά ανθρωπιστικού διαφωτισμού.

Να το πω αλλιώς: "Τα ραδίκια ανάποδα" θα πρέπει να γίνουν υποχρεωτικό μάθημα σε κάθε πανεπιστημιακό τμήμα πολιτικής επιστήμης και κοινωνιολογίας στη χώρα μας.
ηρ.οικ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: