Μάνος Ελευθερίου: Πρόσωπα χωρίς ταυτότητα

Πρόσωπα χωρίς ταυτότητα

του Μάνου Ελευθερίου
Βιβλιοθήκη, 9 Νοεμβρίου 2007, τεύχος 477.

Τα διηγήματα άρχισαν να γράφονται στο τέλος της δεκαετίας του 1960. Είχα πάει εκδρομή στο Ναύπλιο και μες στο ξενοδοχείο βρήκα την ευκαιρία να τραυλίσω τα πρώτα λόγια της τελετής.

Είχα στον νου μου να γράψω μυθιστόρημα. Ήταν το σημερινό διήγημα «Γλυκό κυδώνι». Με τον καιρό περνούσα μέσα στο κείμενο ατόφια αποσπάσματα των εφημερίδων της εποχής (ήταν δικτατορία τότε) καθώς και επιστολές κρατουμένων. Κόψε και ράψε όμως κατά καιρούς, το μυθιστόρημα συρρικνώθηκε σ’ αυτό το σπονδυλωτό διήγημα των 60 σελίδων.

Δέκα τουλάχιστον διηγήματα πετάχτηκαν στα σκουπίδια. (Ήδη ακούω τις φαρμακωμένες φωνές να μου λένε: «Τι κρίμα να μην τα πετάξεις όλα, Ελευθερίου!».

Ορισμένα πρόσωπα των διηγημάτων ήδη κυκλοφορούν χωρίς ταυτότητα, σαν σκιές, και στα μυθιστορήματα που δημοσίευσα στο μεταξύ και κάποια στιγμή εμφανίζονται με περισσότερα στοιχεία και σ’ ένα τρίτο μυθιστόρημα, το οποίο ελπίζω να δημοσιευθεί το 2008, για να γιορτάσω κατά κάποιον τρόπο με τους φίλους μου το κλείσιμο ενός στρογγυλού αριθμού των χρόνων της επίγειας ζωής μου. Τέσσερα από τα διηγήματα της συλλογής δημοσιεύτηκαν προ χρόνων στην εφημερίδα «Τα Νέα», για να γεμίσουν καλοκαιρινές σελίδες. Ένα διήγημα δημοσιεύτηκε κάποτε στο περιοδικό «Εντευκτήριο» και σε νέα μορφή πολύ αργότερα στη «Λέξη».

Η υπόθεσή του αναφέρεται στην εξαφάνιση ενός παιδιού σε κάποια επαρχία το 1945. Είναι αληθινή ιστορία και μοιάζει με την εξαφάνιση του παιδιού της Βέροιας.

Το διήγημα, ως φόρμα, είναι πάντα ελκυστικό. Και όσο μικρότερο τόσο το καλύτερο. Εκεί φαίνεται ιδιαίτερα και η μαστοριά του συγγραφέα. Στο μυθιστόρημα, βέβαια, οι καταστάσεις ανασαίνουν περισσότερο. Ανοίγεις πολλά παράθυρα. Και αν σου ξεφύγουν «δεύτερες» προτάσεις, πάντα ελπίζεις να ξεχαστούν από το καλύτερο και πιο ουσιώδες που ακολουθεί.

Μ’ αυτές τις σκέψεις πάνω-κάτω εργάστηκα όλα αυτά τα χρόνια. Αν κάτι πέτυχα ο καιρός θα το δείξει. Ενδόμυχα όμως πιστεύω ότι οι αναγνώστες δεν δίνουν πολλή σημασία στους διηγηματογράφους (εξαιρώ φυσικά τους μεγάλους δασκάλους). Τους θεωρούν «δεύτερους» συγγραφείς, κι ας έχουν γράψει αριστουργήματα. Τη «δόξα» την κλέβουν συνήθως οι μυθιστοριογράφοι, έστω και αν είναι δεύτερης (ή τρίτης) επιλογής. Ευτυχώς που υπάρχει το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, το οποίο υπενθυμίζει κάθε χρόνο όχι μόνο την ύπαρξή του, αλλά και την αξία του ως έργου τέχνης.

Μάνος Ελευθερίου